Wyrzynarki – charakterystyka techniczna i zasady wyboru

Wyrzynarki to rodzaj ręcznych pilarek brzeszczotowych służących do cięcia kształtowego, podcinania i przycinania różnorodnych materiałów, głównie drewna i jego pochodnych. Stosowane są również do obróbki metali, materiałów wielowarstwowych, a nawet abrazyjnych.

Rozróżnia się dwie podstawowe klasy wyrzynarek: profesjonalne i amatorskie. Wyrzynarki profesjonalne przeznaczone są do intensywnego użycia w firmach produkcyjnych i usługowych, a amatorskie – do lżejszych prac, głównie w gospodarstwach albo warsztatach domowych. Warto zwrócić tu uwagę, że za pomocą wyrzynarki ręcznie nie da się wykonywać bardzo dokładnych cięć.

W przybliżeniu precyzję cięcia ręcznego tą maszyną – w przypadku operatora bardzo wprawionego w pracy – można określić na ±1 mm. Nieco większą dokładność można osiągnąć, stosując takie przystawki, jak szynę prowadzącą czy cyrkiel. Wyrzynarkami wykonuje się cięcia krzywoliniowe różnych promieniach (to główne ich przeznaczenie), jak i prostoliniowe, najlepiej na krótkich odcinkach. Elektronarzędziami tymi można wykonywać wysokiej jakości cięcia. W tym celu używa się odpowiednich brzeszczotów do obróbki danego materiału albo/i wkładki przeciwodpryskowej, a także stosuje odpowiednią częstotliwość ich suwów i siłę posuwu.

Konstrukcja wyrzynarek

Wyrzynarki składają się z następujących głównych elementów:
• silnika komutatorowego prądu zmiennego 1-fazowego (urządzenia przewodowe) albo silnika komutatorowego prądu stałego (bezprzewodowe) albo bezszczotkowego silnika indukcyjnego (przewodowe lub bezprzewodowe);
• przekładni redukującej obroty silnika;
• mechanizmu zamieniającego ruch obrotowy silnika na posuwisto-zwrotny brzeszczotu;
• regulacji stopnia ruchu wahadłowego brzeszczotu;
• prowadzenia brzeszczotu;
• mocowania brzeszczotu bezkluczykowego lub kluczykowego;
• kabla doprowadzającego prąd zmienny 230 V/50 Hz z typowego ściennego gniazda elektrycznego (urządzenia przewodowe);
• włącznika i elektronicznych układów sterowania, antyprzeciążeniowych, optymalizujących pobór prądu;
• układu nadmuchu na linię cięcia;
• układu odpylania;
• obudowy mechanizmów typu gałkowego lub żelazkowego (pałąkowa rękojeść),
• stopy prowadzącej z mechanizmami regulacji jej położenia kątowego lub wymiennych takich stóp z ich mocowaniem;
• mocowania akumulatora wraz z odpowiednimi konektorami służącymi do pobierania prądu z baterii oraz monitorowania jej stanu (urządzenia bezprzewodowe).

Zespół napędowy wyrzynarki składa się z silnika elektrycznego zasilanego prądem zmiennym lub stałym, przekładni redukującej jego obroty do ok. 3300 min^-1 oraz mechanizmu mimośrodowego zamieniającego ruch obrotowy na posuwisto-zwrotny, mechanizmu ruchu wahadłowego brzeszczotu z regulacją jego stopnia, a także z mocowania brzeszczotu tzw. szybkomocującego lub albo za pomocą śruby dociskowej (rozwiązanie obecnie rzadko spotykane, jeśli już to tylko w modelach amatorskich słabo wyposażonych technicznie), jak też elektroniki regulacyjnej i pełniącej funkcje antyprzeciążeniowe oraz optymalizujących pobór prądu.
Obecnie przeważnie używa się wyrzynarek z uchwytami brzeszczotów typu T z jednym noskiem. Jednakże spotyka się jeszcze na rynku maszyny z uchwytami typu 2T, uniwersalnym 1/4” i typu Makita.

Jak wspominaliśmy, większość wyrzynarek ma dodatkowy mechanizm, który nadaje brzeszczotowi ruch wahadłowy o niewielkiej amplitudzie, co powoduje, że przemieszcza się on po elipsie. Stopień ruchu wahadłowego brzeszczotu jest regulowany i ustawiany 3- lub 4-pozycyjną dźwignią. Przypominamy, że największy zakres oscylacji brzeszczotu przeznaczony jest do cięcia drewna miękkiego. Orbitalnego ruchu nie stosuje się podczas cięcia stali i metali nieżelaznych. Ruch ten daje kilka cennych korzyści w postaci:
• bardziej efektywnego wyrzucania wiórów i większej trwałości brzeszczotu dzięki oddalaniu się zębów od materiału podczas ruchu powrotnego i zmniejszeniu tarcia;
• bardziej wydajnego cięcia;
• większej wygody i bezpieczeństwa pracy operatora.

Ponieważ brzeszczot w czasie cięcia grubszych materiałów ma tendencję do uchylania się, stosuje się układ jego prowadzenia. Składa się on przeważnie ze specjalnej rolki z wyżłobieniem, w które wchodzi brzeszczot, co przeciwdziała jego odchylaniu się. Czasami poniżej rolki

stosuje się jeszcze dodatkowe prowadzenie z dwóch płaskich „szczęk” wykonanych z węglików spiekanych, pomiędzy które wchodzi brzeszczot. Rozwarcie tych szczęk jest regulowane, co pozwala dostosować je do brzeszczotów o różnych grubościach.
Tak jak wszystkie elektronarzędzia, wyrzynarki mają zespół włącznika z blokadą, zaś niektóre dodatkowo wyposażone są jeszcze w elektroniczną regulację częstotliwości suwów, a także w elektroniczne układy stabilizujące pracę (Constant Electronic), dobierające optymalną częstotliwość suwów brzeszczotu do oporów skrawania oraz zabezpieczające przed przeciążeniem itd.

Korpus wyrzynarki stanowi obudowa wykonana z tworzywa sztucznego. Niektóre wyrzynarki mają też metalową obudowę przekładni, co zwiększa ich trwałość. Rozróżnia się dwa wykonania obudów, a zatem dwie wersje tych narzędzi: z uchwytem żelazkowym, zwanym także kabłąkowym, oraz gałkowym, nazywanym również grzybkowym. Pierwszy z uchwytów umożliwia trzymanie wyrzynarki tylko jedną ręką, a więc dostosowany jest do prowadzenia wyrzynarki głównie po łukach o dużych promieniach i ewentualnie liniach prostych. Drugi typ obudowy umożliwia łatwiejsze wykonywanie cięć po wąskich łukach, gdyż pozwala na bardziej dokładne prowadzenie wyrzynarki. Warto tu wspomnieć, że rękojeści i części chwytne wyrzynarek pokrywa się specjalną antypoślizgową wykładziną (tzw. soft-grip), która w dużym stopniu amortyzuje wibracje przenoszone na ręce operatora.
Z korpusem wyrzynarki zintegrowana jest stopa prowadząca lub wymienne stopy prowadzące. Stopy wykonuje się z odlewów aluminium lub magnezu. Ich spodnia część jest płaska i wyszlifowana albo zaopatrzona w specjalną nakładkę poślizgową zabezpieczającą materiał obrabiany przed zadrapaniem. Większość stóp ma mechanizm ich pochylania bocznego w zakresie 0-45°, co umożliwia cięcie pod kątem. Stosuje się dwa rodzaje takich mechanizmów: śrubowy obsługiwany narzędziowo (przeważnie kluczem imbusowym) lub dźwigniowy (beznarzędziowy). W większości wyrzynarek montuje się w stopie króciec do odsysania wiórów i opiłków, który można połączyć z odkurzaczem w celu ich odprowadzania z pola pracy. Odsysanie opiłek za pomocą odkurzacza zapewnia dobrą widoczność linii cięcia i czystość w miejscu pracy.
Warto tu zauważyć, że na rynku dostępne są wyrzynarki firm Festool i Mafell z wymiennymi stopami specjalizowanymi, np. przeznaczoną do cięcia prostopadłego, kątową z dokładnym beznarzędziowym ustawieniem skosu cięcia, umożliwiającą współpracę z szyną prowadzącą. Takie wykonanie tych urządzeń umożliwia uzyskanie nimi najwyższego stopnia dokładności pracy. Obecnie integralną częścią wyrzynarek są dioda LED oświetlająca miejsce pracy.

Akcesoria i dodatkowe wyposażenie do wyrzynarek

Narzędziem roboczym stosowanym w wyrzynarkach są różnego rodzaju brzeszczoty specjalnie przeznaczone do tych maszyn, mające odpowiednie rozmiary, budowę oraz mocowania. Oprócz brzeszczotów, stosuje się różne akcesoria optymalizujące pracę. Najważniejsze z nich to prowadnica równoległa, szyna prowadząca, cyrkiel, nakładka zapobiegająca powstawaniu odprysków podczas cięcia, płyty poślizgowe oraz stolik pilarski służący do pracy stacjonarnej.

Charakterystyka techniczna wyrzynarek

Główne parametry techniczne charakteryzujące te maszyny to:
• moc nominalna/użyteczna (W) – w przypadku wyrzynarki sieciowej,
• napięcie zasilania (V) – w przypadku wyrzynarki akumulatorowej,
• długość skoku brzeszczotu (mm),
• częstotliwość skoków brzeszczotu bez obciążenia (min^-1),
• częstotliwość skoków brzeszczotu pod obciążeniem (min^-1),
• maksymalna

grubość ciętych materiałów (mm), tj. drewna, stali, metali nieżelaznych,
• ciężar urządzenia (kg),
• rodzaj użytych baterii i ich pojemność (tylko maszyny bezprzewodowe).

Parametr mocy nominalnej informuje nas o zużyciu energii elektrycznej przez maszynę, czyli o tym, ile jej średnio pobiera, pracując. Obecnie dostępne wyrzynarki mają moce nominalne o wartości od ok. 330 do 800 watów. Natomiast „moc użyteczna” oznacza moc wykorzystaną do pracy. Stanowi ona w przypadku urządzeń przewodowych zwykle ok. 50-70% ich mocy nominalnej. Siła wyrzynarek akumulatorowych zależy zarówno od napięcia prądu stałego ich akumulatora, które w przypadku tych maszyn wynosi 10,8 lub 18 V, a także maksymalnego jego natężenia i dostępnej pojemności. Z tego powodu ten parametr tych maszyn nie jest podawany przez producentów, można go jedynie oszacować, posługując się wzorem na moc, który wyraża ją jako iloczyn natężenia i napięcia prądu.
Wyrzynarki mają różny skok brzeszczotu: od 17 do 26 mm. Z kolei jego częstotliwość podaje się w liczbie suwów na minutę. Warto tu wspomnieć, że uśredniony zakres regulowanych częstotliwości suwów brzeszczotów na biegu jałowym w wyrzynarkach dostępnych na rynku wynosi ok. 250-3500 min^-1.
Wybierając wyrzynarkę, warto zwrócić uwagę na podawane przez producentów wartości maksymalnej grubości cięcia. Parametry te pokazują możliwości pracy maszyny i pośrednio jej maksymalną obciążalność. Nie należy tych wartości przekraczać, gdyż spowoduje to szybsze zużycie elektronarzędzia. Spotykane na rynku wyrzynarki mają maksymalną zdolność cięcia drewna o grubości do 135 mm, stali – do 25 mm, zaś aluminium – do 30 mm. Masa wyrzynarek sieciowych, w zależności od ich wielkości, wynosi od 1,4 do 2,7 kg, a akumulatorowych – 2,4-3,6 kg.

Dobór modelu wyrzynarki do własnych potrzeb

Powinien być dokonany w oparciu o sprecyzowane potrzeby wynikające z warunków cięcia. Punktem wyjścia jest rodzaj i maksymalna grubość ciętego materiału oraz dokładność cięcia. Należy wziąć też pod uwagę stopień wykorzystania wyrzynarki i oczekiwaną wydajność. Przy wybieraniu modelu maszyny trzeba również uwzględnić warunki jego eksploatacji: głównie stopień obciążenia i umiejętności jej obsługi.
Zgodnie z powyższym, do zadań trudniejszych dobieramy maszyny klasy profesjonalnej o większej mocy nominalnej wynoszącej co najmniej 600 watów, najlepiej ponad 700 watów. Maszyny powinny mieć regulację częstotliwości suwów. Dzięki temu możemy je lepiej przystosować do obróbki różnych materiałów, a także mechanizm ruchu wahadłowego, który optymalizuje cięcie drewna i materiałów drewnopochodnych.
W przypadku stawiania wyrzynarce profesjonalnej wymagania uzyskiwania wysokiej jakości cięcia i dokładności, należy wybrać taki jej model, który jest przystosowany do współpracy z cyrklem i szyną prowadzącą oraz ma dokładne nastawy skosu cięcia. Ponieważ obecnie wyrzynarki akumulatorowe oferują bardzo długie czasy pracy na jednym ładowaniu, warto wybrać je, gdyż są wygodniejsze w pracy z powodu braku często przeszkadzającego kabla. Ponadto umożliwiają dodatkowo pracę w miejscach, gdzie nie jest dostępna sieć elektryczna.

pins