Elektryczna gwinciarka ręczna Metabo GB 18 LTX BL Q I to bardzo poręczne i uniwersalne elektronarzędzie wprowadzone do oferty przez Metabo.

Elektryczne gwinciarki to bardzo potrzebne elektronarzędzia, choć obecnie rzadko spotykane na rynku, zaś akumulatorowa tego typu maszyna to już zupełny unikat. Znalazł się on w tym roku w ofercie Metabo. Jednakże nie jest to zabytek technologiczny odgrzebany z annałów historii techniki, a w pełni nowoczesny sprzęt klasy przemysłowej opracowany i wyprodukowany przez Metabo z myślą o wszelkich pracach wykonywanych podczas obróbki czy montażu elementów metalowych.

Gdy pisaliśmy parę lat temu artykuł o gwinciarkach, okazało się, że maszyny te goszczą w ofertach niewielu

producentów. O ich zanikaniu decyduje kilka przyczyn. Po pierwsze, mają bardzo specjalistyczne przeznaczenie, tj. stosuje się je wyłącznie do wykonywania gwintów za pomocą gwintowników maszynowych i nie można nimi np. wywiercić otworu. Po drugie, konsekwencją tego jest ich wyparcie z użycia – z jednej strony – przez ręczne gwintowniki, które są tanie, lecz praco- i czasochłonne oraz wymagające od operatora dużej dokładności pracy; oraz – z drugiej strony – przez wiertarki koronowe ze stopą magnetyczną, przeważnie bardzo ciężkie i mało mobilne maszyny, których nie można używać w miejscach o utrudnionym dostępie lub w małych przestrzeniach. Po trzecie, gwinciarek nie używa się już w przemyśle, bo są za mało wydajne i precyzyjne. Dlatego zostały już dawno zastąpione przez nowoczesne obrabiarki CNC lub stacjonarne wiertarki zaawansowane technicznie.

Naszym zdaniem zmniejszenie popytu na ręczne elektryczne gwinciarki nie wynika, poza przemysłem, z braku zapotrzebowania na nie, lecz z zawężenia ich funkcji jedynie do gwintowania. Taką diagnozę, jak można się domyślić, postawili analitycy rynku narzędziowego z Metabo i postanowili wyposażyć w funkcję gwintowania wiertarko-wkrętarkę, czyli jedno z obecnie najpopularniejszych elektronarzędzi. Reszta zadania przypadła inżynierom z działu rozwoju niemieckiego producenta. I tak, jak domyślamy się, powstała akumulatorowa gwinciarka Metabo GB 18 LTX BL Q I, a dokładniej mówiąc, wiertarko-wkrętarka z funkcją gwintowania będąca urządzeniem o bardzo szerokim polu zastosowań. Jest to też pierwsza akumulatorowa gwinciarka na rynku.

Oparto ją na konstrukcji bezudarowych wiertarko-wkrętarek Metabo klasy LTX o zasilaniu z litowo-jonowych akumulatorów 18 V. Jak wiadomo, „LTX” w przypadku Metabo oznacza najwyższą klasę profesjonalnego sprzętu przeznaczonego do najcięższych zadań.

 

Co więc otrzymuje profesjonalny użytkownik, nabywając gwinciarkę Metabo GB 18 LTX BL Q I? Aby dokładnie odpowiedzieć na to pytanie, zacznijmy od analizy napędu. Podstawą jego działania jest nowoczesny bezszczotkowy silnik o wysokiej sprawności (ok. 80%), bardzo efektywny i energooszczędny, kompaktowy oraz bezobsługowy, jak również o wiele trwalszy od jednostek komutatorowych DC. Sterowany jest rozbudowaną i zaawansowaną elektroniką.

Ale na tym nie koniec, w gwinciarce Metabo GB 18 LTX BL Q I znajdziemy cztery tryby pracy: gwintowanie, wiercenie, wkręcanie i obroty impulsowe. Tryby gwintowania i wiercenia wybiera się przełącznikiem znajdującym się na metalowej obudowie przekładni. Zaś tryby wkręcania i impulsowy ustawia się pokrętłem regulacyjnym, przy czym musi być włączony przełącznikiem tryb wiercenia. Pokrętło to służy też do ustawiania momentów i prędkości obrotowych o różnych wielkościach w trybach gwintowania i wkręcania. W gwinciarce akumulatorowej Metabo zastosowało 2-biegową przekładnię planetarną. Sterowanie przełożeniami odbywa się za pomocą klasycznego suwaka umieszczonego w górnej części obudowy. Zmiany prędkości obrotowej dokonuje się płynnie przez głębsze lub płytsze wciskanie włącznika spustowego (I bieg – 0–600 min-1, II bieg – 0-2050 min-1) oraz wspomnianym pokrętłem w trybie wiercenia. O ile w zwykłych wkrętarkach siłę dokręcania ustawia się za pomocą pierścienia ślizgowego sprzęgła mechanicznego, o tyle w gwinciarce Metabo sterowanie tym parametrem odbywa się całkowicie elektronicznie, czyli za pomocą elektronicznego sprzęgła Metabo Precision

Stop. Użytkownik ma do wyboru wiele poziomów maksymalnego momentu obrotowego: moment twardy – 120 Nm (tryb wiercenia, I bieg), moment miękki – 60 Nm (tryb wiercenia, I bieg), moment impulsowy – 65 Nm (tryb impulsowy), 6–24 Nm (tryb wkręcania, I bieg, nastawa momentów – elektroniczne sprzęgło Precision Stop) i 1,5–11 Nm (tryb wkręcania, II bieg, nastawa momentów – Precision Stop).

W trybie gwintowania maksymalne obroty i momenty obrotowe są takie same jak w trybie wiercenia i można nimi sterować elektronicznie, jak już wspomnieliśmy, za pomocą pokrętła regulacyjnego oraz mechanicznie przez zmianę przełożenia. W trybie gwintowania w Metabo GB 18 LTX BL Q I nie działa funkcja zmiany kierunku obrotów i wrzeciono obraca się zawsze w lewo. Dopiero lekkie dociśniecie uchwytu narzędziowego (faktycznie wrzeciona) do gwinciarki powoduje zmianę obrotów na prawe. W praktyce nie dociska się uchwytu narzędziowego, lecz gwintownik podczas gwintowania. Zatem wykręcenie go z otworu z wykonanym gwintem nie wymaga od operatora pociągnięcia maszyny do siebie w celu zmiany obrotów na lewe, jak to jest w klasycznie skonstruowanych gwinciarkach elektrycznych, lecz jedynie zaprzestania nacisku. Jest to bardzo wygodne, a przy tym i bezpieczne, gdyż w ten sposób wyeliminowano ryzyko zniszczenia delikatnych gwintów przez za mocne pociągnięcie gwinciarki do siebie. Należy tu nadmienić, że w trybach impulsowym, wiercenia i wkręcania kierunek obrotów zmienia się tradycyjnie za pomocą słupkowego przełącznika znajdującego się nad włącznikiem głównym. Warto tu wspomnieć, że w trybie gwintowania nie działa tryb pracy impulsowej. Nie jest wtedy potrzebny, a jego przypadkowe włączenie mogłoby spowodować uszkodzenie wykonywanego gwintu. Przypominamy, że impulsowy tryb pracy to bardzo użyteczna funkcja spotykana wyłącznie w elektronarzędziach Metabo, ułatwiająca odkręcanie wkrętów z uszkodzonymi łbami czy zapieczonych śrub lub nakrętek.

Gwinciarka akumulatorowa Metabo GB 18 LTX BL Q I ma bardzo praktyczny system montażu uchwytu narzędziowego o nazwie „Quick”. Standardowo na wrzecionie maszyny pracuje bezkluczykowy uchwyt narzędziowy, który umożliwia montaż gwintowników z chwytem kwadratowym oraz wierteł z chwytem walcowym. Faktycznie jest to przystosowany do montażu gwintowników szybkomocujący uchwyt wiertarski. Ponieważ sprzęt ma automatyczną blokadę wrzeciona, montaż akcesoriów w nim nie wymaga użycia drugiej ręki. Wspomniany uchwyt demontuje się beznarzędziowo przez odciągnięcie tulei blokującej. Na jego miejsce można zamontować 6-kątny gniazdowy uchwyt 1/4”, w którym używa się bitów lub wierteł z chwytem 6-kątnym 1/4”.

Gdy porównamy z tym rozwiązaniem uchwyty przewodowych gwinciarek, to okazuje się, że Metabo GB 18 LTX BL Q I pod tym względem jest diametralnie inną maszyną. Jak wiadomo, w przewodowych gwinciarkach elektrycznych stosuje się uchwyt dwuszczękowy nienadający się do wiercenia. Zapewnia on osiowe zamocowanie gwintownika wyposażonego w zabierak kwadratowy. Szczęki zaciskane są śrubowo przy użyciu klucza imbusowego. Uchwyt ma kulkowe (ruchome) zamocowanie we wrzecionie, a więc podczas wykonywania gwintu maszyna może być w niewielkim stopniu odchylana kątowo od osi

gwintowania. Uchwyt taki umożliwia więc osiowe gwintowanie z niedokładnej i drżącej ręki i tym samym zabezpiecza nas przed złamaniem gwintowników, które produkowane są przeważnie z twardej i jednocześnie kruchej stali szybkotnącej (HSS). Zastosowanie takiego rozwiązania mocowania gwintowników warunkuje też charakterystyka pracy maszyn zasilanych z gniazdka. Nie dysponują one bowiem czułą elektroniką redukującą znacznie obroty podczas startu silnika, a więc w bardzo ważnym momencie rozpoczynania gwintowania. W efekcie mamy pobór dużego prądu i związane z tym szarpnięcia oraz niepożądane, bo powodujące złamania gwintowników, ruchy maszyną, które w pewnym zakresie kątowym amortyzuje kulkowe mocowanie uchwytu narzędziowego. Natomiast jeśli chcielibyśmy skutki takich ruchów wyeliminować wyłącznie przez elektroniczną redukcję obrotów silnika, to duży opór skrawania podczas początkowej fazy gwintowania obniży prędkość obrotową wrzeciona prawie do zera, co może szybko doprowadzić do spalenia uzwojeń jednostki napędowej.

W Metabo GB 18 LTX BL Q I wyeliminowano wspomniane wady gwinciarek przewodowych i ograniczenie ich stosowania wyłącznie do wykonywania gwintów przez wykorzystanie sztywnego zamocowania gwintowników w zmodyfikowanym uchwycie wiertarskim i czułej elektroniki pozwalającej gwintować płynnie z użyciem niewielkich obrotów oraz momentu o optymalnej wartości, czyli dokładnie takiej jakiej potrzeba. Ryzyko złamania gwintowników zredukowano w ten sposób praktycznie do zera, zachowując przy tym możliwość efektywnego wiercenia. Oczywiście, operator musi mieć świadomość, że za pomocą Metabo GB 18 LTX BL Q I gwintuje się delikatnie. Nadmieniamy, że informuje o tym instrukcja obsługi. Nie definiuje ona nastaw sprzętu z powodu rozległego spektrum twardości obrabianych elementów metalowych oraz właściwości gwintowników. Należy więc samemu dobrać doświadczalnie odpowiednie ustawienia gwinciarki, zaczynając od nastaw najsłabszych i najwolniejszych. Nasze testy pokazały, że nie jest to trudne.
Oprócz nowoczesnych rozwiązań mechaniczno-elektronicznych w gwinciarce Metabo GB 18 LTX BL Q I mamy wydajny system zasilania 18 V. Do dyspozycji użytkowników są akumulatory litowo-jonowe standardowe (Li-Ion) o pojemnościach 2,0, 4,0 i 5,2 Ah, jak również wysokoprądowe LiHD (3,1, 5,5 i 6,2 Ah). W sprzęcie znajdziemy elektronikę Ultra-M, która na bieżąco monitoruje stan ogniw i chroni je przed nadmiernym rozładowaniem, przeładowaniem i za wysoką temperaturą. Proces ładowania rozpoczyna się więc w momencie, gdy temperatura ogniw jest optymalna (technologia AIR COOLED). Elektronika Ultra-M pozwala zachować pełną żywotność baterii, dlatego Metabo swoje akumulatory objęło 3-letnią gwarancją. Ponadto dzięki komunikacji jej komponentów znajdujących się w maszynie i baterii zapewnia maksymalną moc oraz optymalne wykorzystanie energii, jak również chroni silnik gwinciarki przed skutkami nadmiernego przeciążenia, zwiększając żywotność urządzenia i akumulatorów.

Gwinciarka Metabo GB 18 LTX BL Q, jak przystało na sprzęt LTX, jest bardzo solidnie wykonana. Wyprofilowana rękojeść główna dobrze wpasowuje się w dłoń, a wyważenie urządzenia sprawia, że praca jest praktycznie niemęcząca. Duży i wygodny uchwyt pomocniczy można obracać wokół osi maszyny. Komfort pracy w ciemnych zakamarkach zapewnia z kolei dioda doświetlająca miejsce obróbki.

 

Wyniki redakcyjne testów

Gwinciarką Metabo GB 18 LTX BL Q I wykonaliśmy w stalowym płaskowniku o grubości 5 mm gwinty M5, M6 i M8, zasilając

ją lekkim akumulatorem LiHD 18 V/3,1 Ah. Przed gwintowaniem wywierciliśmy testowaną maszyną odpowiednie otwory o średnicach: 4,2, 5 i 6,8 mm. Użyliśmy do tego klasycznych wierteł krętych do metalu i maszynowych gwintowników 1-stopniowych. Do wykonania otworów pod gwinty wykorzystaliśmy II bieg i maksymalne obroty Metabo (2050 min-1), zaś do gwintowania użyliśmy I przełożenia i znacznie zredukowanych obrotów (czwarta nastawa pokrętła regulacyjnego). Taki dobór parametrów pozwolił nam uzyskać dużą wydajność pracy (wyniki podaje tabela zamieszczona w artykule), a jednocześnie umożliwił delikatne, aczkolwiek stabilne, skuteczne i precyzyjne gwintowanie. Podczas niego nie dochodziło do jakichkolwiek, choćby najmniejszych szarpnięć. Ryzyko pęknięcia gwintownika zostało więc zredukowane do zera. Ponieważ akumulatorowa gwinciarka w porównaniu z gwinciarkami przewodowymi to kompaktowa i lekka maszyna, gwintuje się nią bardzo wygodnie, łatwo oraz dokładnie. Testy nasze pokazały więc, że Metabo jest znacznie bardziej poręczne i dokładniejsze niż gwinciarki przewodowe. W ostatnim teście, który dopełnił redakcyjne próby, sprawdziliśmy funkcję montażu dużych wkrętów, używając I biegu i maksymalnych obrotów (600 min-1) oraz akumulatora Li-Ion 18 V/5.2 Ah. Wkręt ciesielski 10 x 320 mm zamontowaliśmy w belce sosnowej w czasie 7,95 s. Testy wiercenia otworów pod gwinty i wkręcania pokazały, że gwinciarka Metabo to mocna wiertarko-wkrętarka o dużym zakresie aplikacji. Jego wielkość jest równa zakresowi stosowania mocnych wiertarko-wkrętarek bezudarowych. Metabo GB 18 LTX BL Q I to więc prawdziwie uniwersalna maszyna – wykonamy nią efektywnie i gwinty i otwory w materiałach skrawalnych.

Marek Pudło, pins

Wyniki redakcyjnych testów gwinciarki Metabo GB 18 LTX BL Q I

Gwint	M5 x 1	M6 x 1	M8 x 1
Materiał obrabiany	stalowy płaskownik 5 mm	stalowy płaskownik 5 mm	stalowy płaskownik 5 mm
Średnica otworu przelotowego pod gwint (mm)	4,2*	5*	6,8**
Czas wiercenia (s)	10,79	9,22	6,97
Czas gwintowania (s)	2,13	3,89***	1,94
Sumaryczny czas wykonania gwintu (s)	12,92	13,11	8,91

* Wiertła bez zmodyfikowanych ścinów
** Wiertło ze zmodyfikowanym ścinem (krótszy czas wiercenia)
*** Gwintownik do długich gwintów (w przypadku gwintowania krótkich otworów przelotowych nieco wydłuża czas operacji w porównaniu do gwintowników krótkich)

 

Dane techniczne akumulatorowej gwinciarki  Metabo GB 18 LTX BL Q I

M12

Rodzaj/napięcie/pojemność akumulatora Li-Ion	Li-Ion/18 V/2.0, 4.0 lub 5,2 Ah
Rodzaj/napięcie/pojemność akumulatora LiHD	Li-Ion/18 V/3.1, 5.5 i 6.2 Ah
Mak. moment obrotowy przy wkręcaniu miękkim/ twardym	60/120 Nm
Regulowany moment obrotowy	1-20 Nm
Maks. średnica gwintu