Autor: LP

Niezmiernie istotne dla prawidłowej i efektywnej pracy nożycami nożowymi jest odpowiednie ustawienie noży tnących. Niniejszy artykuł podaje podstawowe zasady regulacji ich rozstawienia.

Nożyce nożowe to elektronarzędzia wymagające dokonania odpowiedniej regulacji rozstawu noży zarówno w płaszczyźnie poziomej (horyzontalnej), jak i pionowej (wertykalnej) w celu dostosowania ich do obrabianej grubości. Dlatego za każdym razem, gdy tniemy blachę o innej grubości, należy dokonać regulacji rozstawienia noży. W tym celu trzeba posłużyć się szczelinomierzem. Wielkość rozstawu horyzontalnego ma wpływ na skuteczność cięcia nożycami. Jeśli odległość pomiędzy nożami w płaszczyźnie poziomej za szeroka, nacisk ostrzy na blachę jest zbyt duży. Wskutek tego często dochodzi do złamania tych narzędzi lub do wciągnięcia ciętej blachy między noże. Zaś jeżeli rozstaw jest za mały i ostrza są za blisko siebie, będą tarły o siebie – w skrajnych wypadkach dojdzie do ich zablokowania, a więc do powstania przeciążenia silnika elektrycznego lub nawet do spalenia jego uzwojeń. Zbyt bliskie położenie ostrzy jest także przyczyną klinowania się nożyc w materiale, wtedy blacha nie odgina się na bok, lecz w dół, blokując narzędzie. Na podstawie testów ustalono, że prawidłowy rozstaw w płaszczyźnie poziomej między nożami powinien wynosić 0,1 grubości przecinanej blachy, np. dla blachy o grubości 2 mm jego wielkość to 0,2 mm.

Aby prawidłowo ustawić rozstaw noży, należy poluzować nóż nieruchomy. Następnie między noże włożyć szczelinomierz (fot. 1.), w naszym wypadku jest to pasek o grubości 0,05 mm, gdyż blacha, którą chcemy przeciąć, ma grubość 0,5 mm. Po ustaleniu prawidłowej odległości, montujemy nóż (fot. 2.) i blokujemy jego pozycję (fot. 3.), a na końcu spomiędzy ostrzy wyjmujemy szczelinomierz. Teraz możemy przejść do ustawienia noży w pozycji pionowej.

Przypomnijmy, rozstaw w płaszczyźnie pionowej (czyli wertykalny) to maksymalna odległość między nożami (tj. mierzona w punkcie najwyższego położenia noża ruchomego). Dlatego potocznie nazywa się go wysokością cięcia. Determinuje on wydajność pracy. Największa wysokość cięcia z możliwych to taka, przy której blacha nie ślizga się pomiędzy dwoma ostrzami w ich pozycji maksymalnego rozstawienia. Zatem prawidłowa wysokość jest nieznacznie mniejsza od grubości obrabianej blachy. Kiedy zaś jest większa lub równa grubości blachy, czyli za duża, dochodzi do wpychania się ciętego arkusza między noże. W takim przypadku użytkownicy często tną tylnym odcinkiem ostrzy noża ruchomego, jeśli wywierają zbyt duży posuw nożycami. To zaś powoduje za duże obciążenie tylnych krawędzi tnących i często doprowadza do złamania noża ruchomego albo do zbyt dużej deformacji blachy w miejscu cięcia. Jeżeli wysokość cięcia jest zbyt mała, następuje zmniejszenie długości cięcia na jednym suwie noża, a w konsekwencji do spadku szybkości cięcia, czyli de facto mniejszej wydajności.

Po tym wstępie teoretycznym przystąpmy do regulacji wysokości rozstawu noży. Mając prawidłowy rozstaw noży, możemy więc je ustawić w pozycji pionowej. W tym celu ustawiamy nóż ruchomy w punkcie najwyższego jego położenia (w tym celu czasami konieczne jest parokrotne włączenie i następnie wyłączenie nożyc, aby ostrza ustawiły się w tej pozycji) i luzujemy go. Potem ustawiamy prawidłową wysokość noża zgodnie z rys. 1. za pomocą górnej śruby blokującej (fot. 4.) i montujemy nóż kluczem imbusowym (fot. 5.), dokręcając śrubę mocującą. Gdy mamy prawidłowo ustawione noże (fot. 6.), możemy przystąpić do cięcia (fot. 7.).

BESSEY Erdi to czołowy producent ręcznych nożyc do blachy, który wyznacza standardy ich konstrukcji i wykonania. Doskonałym przykładem tego są m.in. innowacyjne nożyce D39ASS, które znacznie redukują wysiłek potrzebny do ręcznego cięcia blach.

Nożyce do blachy BESSEY Erdi produkowane są w wielu odmianach: uniwersalnej 1-dźwigniowej i 2-dźwigniowej (fot. 1. i 2.) oraz kształtowej 1-dźwigniowej (fot. 3.) i 2-dźwigniowej (fot. 4). Wśród nożyc kształtowych mamy nożyce prawe i lewe (fot. 5., 6. i 7.). Nożycami uniwersalnymi wykonamy cięcia prostoliniowe (w tym przelotowe) oraz krzywoliniowe o stosunkowo dużym promieniu, np. przy wycinaniu konturów lub łuków (cięcie kształtowe). Możemy nimi ciąć zarówno na krawędzi arkusza blachy, jak i w jego środku. Narzędzi tych możemy także użyć do nieskomplikowanego wykrawania.

Z kolei nożyce kształtowe, prawe lub lewe, stosuje się do wycinania łuków o małym promieniach w pobliżu krawędzi arkuszy blachy. Smukła forma ich główek pozwala na łatwe wycinanie nawet najbardziej skomplikowanych kształtów (fot. 8. i 9.). Nożyce (fot. 5., 6. i 7.), które mają tzw. półkę po prawej stronie, nazywa się nożycami prawymi; zaś jeśli jest ona po lewej stronie – lewymi. Zatem o tym, czy nożyce są lewe lub prawe nie decyduje, jak często mniema się jeszcze, ich przeznaczenie dla osób prawo- albo leworęcznych. Nożycami prawymi wycina się łuki od lewej do prawej strony, zaś lewymi odwrotnie, czyli od prawej do lewej strony. Narzędzi tych można użyć także do cięcia prostoliniowego.

Ostrza nożyc BESSEY Erdi, w zależności od modelu i jego przeznaczenia, wykonane są ze stali HSS (twardość – 65 HRC) specjalnej (61 HRC), stopowej (59 HRC) i narzędziowej (56 HRC). Wersje tych narzędzi mające ostrza ze stali HSS odznaczają się szczególnie wysoką żywotnością i wydajnością cięcia. Główki niektórych swoich nożyc z ostrzami ze stali szybkotnącej (HSS) BESSEY Erdi pokrywa dodatkowo bardzo twardą powłoką azotku tytanu (TiN), która zmniejsza tarcie podczas cięcia, a w konsekwencji zużycie narzędzia, co przedłuża jego żywotność.

W swoich nożycach BESSEY Erdi stosuje się ostrza gładkie lub ząbkowane (fot. 10.) Ostrze gładkie daje niepostrzępioną (gładką) krawędź blachy po przecięciu i służy do czystych cięć (fot. 11); zaś ząbkowane – gęsto ryflowaną, czyli ze śladami po zębach (fot. 12.). Przeznaczone więc jest do cięcia zgrubnego. Przy tym w jego wypadku nie dochodzi do wysuwania się blachy ze szczęk, czemu zapobiegają ząbki.

Wśród nożyc do blachy wyróżnia się także dwie istotne z punktu widzenia użytkowników ich odmiany: przelotową i nieprzelotową. Różnią się one ukształtowaniem szczęk. W przypadku nożyc przelotowych szczęki umożliwiają ich łatwe przesuwanie w głąb ciętego arkusza blachy, gdyż jego odcinana część przemieszcza się po ich boku (fot. 13.). W wypadku nożyc nieprzelotowych odcinany pasek blachy blokowany jest przez jedną ze szczęk (fot. 14.), co uniemożliwia ich przesuwanie w głąb jej arkusza. Nożyc przelotowych używa się do wykrawania dużych arkuszy blachy, zaś nieprzelotowych – do wycinania z niej niewielkich elementów.

Aby prawidłowo pracować nożycami, należy stosować się do jednej podstawowej zasady mówiącej, że podczas cięcia blacha powinna być oparta na tzw. półce, tak jak na fot. 15. Dzięki temu cięcie jest łatwe i dokładne. Nieprawidłowe cięcie (fot. 16.) skutkuje deformacjami blachy i niedokładnością wymiarową oraz wymaga od operatora użycia znacznie większej siły, co jest przyczyną zmęczenia, a w skrajnych wypadkach urazów dłoni.

Gdy porównamy nożyce jednodźwigniowe z dwudźwigniowymi, to okazuje się, że są one o wiele trwalsze, gdyż mają najprostszą z możliwych konstrukcję i do tego ich dwie podstawowe części wykonane są z jednolitych odkuwek. Wybierają je często fachowcy zawodowo zajmujący się obróbką blach, gdyż umożliwiają one wykonanie bardzo dokładnych cięć i dają pełną kontrolę nad procesem obróbki.

Natomiast niewątpliwie główną zaletą nożyc dwudźwigniowych jest lżejsza i łatwiejsza praca. Przykładem takich narzędzi nowej, ergonomicznej konstrukcji są nożyce BESSEY Erdi D39ASS (fot. 17.). Przeznaczone są do ciągłych cięć prostych oraz wycinania kształtowego (wersje prawa lub lewa, fot. 18.). Mają kompaktową główkę z częściowo wpuszczonym łbem złącza, dzięki czemu są zarazem zwrotne i precyzyjne podczas cięć kształtowych oraz eliminują ryzyko zarysowania powierzchni arkuszy blaszanych. Zastosowano w nich złącze ze sworzniem i podkładką ze stali spiekanej oraz bezobsługową sprężyną chronioną przez panel ze stali nierdzewnej. Tak wykonane złącze odznacza się najwyższą wytrzymałością. Omawiane nożyce BESSEY Erdi D39ASS mają zmniejszony kąt rozwarcia rękojeści, czego efektem jest wygodniejsza praca podczas wykonywania zarówno krótkich (fot. 19.), jak i długich cięć. Ich obsługę ułatwiają centralnie umieszczona blokada eliminująca konieczność ich przekładania, a także ergonomiczne rękojeści wygodne zarówno dla prawo-, jak i leworęcznych użytkowników. Nożyce BESSEY Erdi D39ASS szczególnie poleca się do precyzyjnych cięć kształtowych oraz pracy w trudno dostępnych miejscach.