Bity, czyli końcówki do mechanicznego wkręcania (cz. I). Połączenia gwintowe
Bity to narzędzia przeznaczone do wkręcania/wykręcania śrub, wkrętów i nakrętek w celu połączenia lub rozłączenia elementów, części różnych przedmiotów, urządzeń, maszyn itd. Można nimi pracować ręcznie, za pomocą specjalnych wkrętaków umożliwiających ich szybką wymianę, lub mechanicznie, wykorzystując np. takie elektronarzędzia, jak: wkrętarki z ogranicznikiem wkręcania, zakrętarki udarowe, wiertarki udarowe oraz bezudarowe, akumulatorowe wiertarko-wkrętarki i wkrętaki.
Bity to narzędzia przeznaczone do obsługi połączeń gwintowych, czyli wkręcania/wykręcania śrub, wkrętów, nakrętek itp. Przypomnijmy, połączenia gwintowe należą do połączeń rozłącznych, czyli takich, które pozwalają na wielokrotne użycie łączników oraz łączenie/rozłączanie części, bez powodowania uszkodzenia tych elementów. Obok nich wyróżnia się także połączenia
nierozłączne, a więc takie, których łączone części lub łączniki w przypadku próby demontażu ulegają zniszczeniu lub uszkodzeniu. Do rozłącznych zalicza się m.in. połączenia: klinowe, kołkowe, sworzniowe, wpustowe i wielowypustowe, kielichowe, gwintowe itp., a do nierozłącznych – lutowane, lutospawane, spawane, zgrzewane, niektóre wciskowe (przeważnie połączenia dwóch części metalowych) i wykonywane za pomocą nitów.
W interesującym nas połączeniu gwintowym elementem łączącym, czyli łącznikiem, jest śruba (sama lub z nakrętką), nagwintowany bolec (sam lub z nakrętką), a także wkręt. Śruby lub bolce mają kształt wydłużonego walca, a wkręty – przeważnie wydłużonego stożka obrotowego. Różnica pomiędzy bolcem a śrubą polega na tym, że pierwszym z łączników nie można pokręcać, jest on na stałe zamontowany, np. na wcisk, w jednym z elementów łączonych. Ważną częścią łączników jest gwint. Może on być metryczny, calowy, metryczno-calowy, do drewna lub blach, a także albo wewnętrzny jak w nakrętce, albo zewnętrzny jak na śrubie. Jego rodzaj decyduje również o tym, czy mamy do czynienia ze śrubą lub nakrętką (metryczny, calowy lub metryczno-calowy), czy z wkrętem (do drewna lub blach).
Ponieważ istotą połączenia gwintowego jest trwałe ściśnięcie montowanych elementów, większość śrub i wszystkie wkręty mają górną część szerszą (służącą do dociskania) od części nagwintowanej. Tę szerszą część nazywa się łbem. Warto zwrócić uwagę na to, że w przypadku bolców częścią dociskającą (wywierającą siłę) jest wyłącznie nakrętka, a także iż są śruby bez łba, którymi dociska się montowane elementy.
Łeb pełni także jeszcze jedną ważną funkcję, używa się go bowiem do wykonywania połączenia gwintowego lub jego demontażu. Dlatego musi mieć kształt umożliwiający pokręcanie nim w prawo lub lewo. W zależności od wykonania śruby lub wkrętu łby są: sześciokątne, trójkątne, kwadratowe, Torx® i XZN, z nacięciami rowkowym, krzyżowym Philips lub Pozidriv, Torq-Set® oraz Tri-Wing®, z gniazdami Torx®, Torx® z trzpieniem zabezpieczającym, XZN, sześciokątnym, sześciokątnym z trzpieniem zabezpieczającym, kwadratowym, trójkątnym itd. Oznacza się je specjalnymi piktogramami. Tak duża różnorodność wykonań łbów wynika albo z wymagań automatyzacji operacji wkręcania, albo z dążenia do ograniczenia dostępu do wnętrza urządzeń osobom nieuprawnionym, np. w celu zabezpieczenia interesów autoryzowanych serwisów lub dla zapewnienia bezpiecznej eksploatacji maszyn, np. samolotów (w tym celu np. w lotnictwie wprowadzono profil Torq-Set®).
