Akumulatorowe klucze udarowe Bosch GDX, GDS i GDR

Na rynku dostępne są trzy rodzaje akumulatorowych kluczy udarowych Bosch: GDX, GDS i GDR. Zastanowimy się więc, który z nich jest najlepiej wybrać.

Bezprzewodowe klucze udarowe z kwadratowymi uchwytami zabierakowymi, które Bosch oznaczył symbolem „GDS”, i gniazdowymi uchwytami 6-kątnymi, które oznaczone są jako GDR, to narzędzia o bliźniaczej konstrukcji. Oba typy elektronarzędzi, oprócz 4-polowego silnika elektrycznego prądu stałego, prawie takich samych obudów, 1-biegowej przekładni planetarnej, sterowania elektronicznego i zasilania akumulatorowego, mają kowadełkowy mechanizm udarowy, a różnią się głównie wspomnianymi uchwytami narzędziowymi oraz mocą napędu. Klucze (GDS) wyposażone są w zabierak kwadratowy 1/2” służący do mocowania nasadek udarowych. Jego

rozmiary dopasowane są do mocy boschowskich elektronarzędzi. W przypadku kluczy z mocowaniem gniazdowym (GDR) stosuje się w nich wyłącznie 6-kątny uchwyt 1/4”, w którym montuje się końcówki (bity) z 6-kątnym z chwytem 1/4”. Przyjmuje się, że klucze z uchwytem gniazdowym przeznaczone są do montażu wkrętów, zaś klucze z zabierakowym – śrub. Oczywiście, przedstawiony tu teoretyczny podział funkcji jest bardzo klarowny, jednakże – naszym zdaniem – nie odpowiada rzeczywistości. Obu rodzajów narzędzi używa się bowiem zarówno do mocowania wkrętów (np. kluczem montuje się duże wkręty z łbem 6-kątnym), jak i śrub (np. obsługiwane przez klucze z uchwytem gniazdowym śruby mające okrągły łeb z gniazdem 6-kątnym). Warto tu wspomnieć, że bliźniacze wykonania kluczy GDR i GDS różnią się w niewielkim stopniu mocą. Mniejszą z nich dysponują GDRy, gdyż ich uchwyt gniazdowy i odpowiadające mu 6-kątne chwyty 1/4” mają mniejszą wytrzymałość niż zabieraki 1/2” oraz nasadki udarowe (np. GDS 18 V-LI Professional – 180 Nm, GDR 18 V-LI Professional – 160 Nm). Zatem typ mocowania zastosowany w kluczach wskazuje pośrednio na wielkość generowanej przez nie siły.

Wspólnota budowy i zastosowań kluczy o różnych rodzajach uchwytów, naszym zdaniem, aż prowokowała do połączenia tych narzędzi w jedno bardziej uniwersalne urządzenie. Pierwsi wpadli na ten zdawałoby się prosty pomysł inżynierowie z Boscha i opracowali dwa unikalne na rynku bliźniacze elektronarzędzia: GDX 14,4 V-EC Professional i GDX 18 V-EC Professional zasilane bateriami Li-Ion o napięciu 14,4 V i 18 V. I tak oto pojawił się niedawno trzeci rodzaj bezprzewodowych kluczy udarowych stanowiący syntezę dwóch skrajnych rozwiązań, czyli GDSów i GDRów.

Scalenia tych dwóch konstrukcji boschowscy konstruktorzy dokonali przez opracowanie uchwytu narzędziowego łączącego funkcjonalności zabieraka 1/2” i 6-kątnego gniazda 1/4”. Oznacza to, że w uchwycie GDXów można mocować bez użycia pośredniczących adapterów zarówno nasadki udarowe 1/2”, jak i bity z chwytem 1/4”. Jak okazało się, wystarczył do tego prosty zabieg wykonania w zabierakowym uchwycie półcalowym 6-kątnego gniazda 1/4”. Umożliwiła to spora wielkość i masywność zabieraka, dzięki czemu bez problemu mógł on pomieścić w sobie ćwierćcalowe gniazdo. Potem należało już tylko odpowiednio przekonstruować stosowany we wkrętarkach mechanizm blokowania chwytów końcówek wkręcających, popularnie zwanych u nas bitami. I tak oto na zabieraku GDXów pojawił się czerwony pierścień służący do ich odblokowywania. Jest on – naszym zdaniem – znakiem rozpoznawczym boschowskich kluczy GDX. Dzięki temu nie pomylimy GDXów z innymi kluczami udarowymi.

Warto tu zwrócić uwagę na to, że gdy wkręcamy przy użyciu uchwytu gniazdowego 1/4”, GDXy generują mniejszy moment obrotowy (GDX 14,4 V-EC Professional – 160 Nm, GDX 18 V-EC Professional – 170 Nm) od momentu, kiedy wykorzystujemy zabierak 1/2” i nasadki udarowe (GDX 14,4 V-EC Professional – 175 Nm, GDX 18 V-EC Professional – 185 Nm). Wynika to ze sterowania elektronicznego momentem obrotowym. Boschowskim GDXami można montować śruby o wielkości do M16.

Ważnym rozwiązaniem, zastosowanym w kluczach GDX 14,4/18 V-EC Professional, którego nie mają GDSy i GDRy, jest silnik bezszczotkowy EC. Ma on 2-krotnie dłuższą żywotność (m.in. dzięki większej odporności na kurz i wibracje) oraz o 30% wyższą wydajność na 1 cyklu

pracy akumulatora. Zatem brak szczotek w jego wypadku oznacza nie tylko brak konieczności wizyt w serwisie w celu ich wymiany, ale też znacznie mniejsze straty energii. Dzięki większej efektywności energetycznej taka jednostka napędowa charakteryzuje się o wiele bardziej korzystną relacją mocy do swojej masy od silników komutatorowych prądu stałego ze szczotkami. Silnik bezszczotkowy umożliwia też bardziej dokładne od jednostek komutatorowych sterowanie parametrami pracy (w tym celu stosuje się miniaturowy falownik elektroniczny). Konsekwencją tego jest wyposażenie GDXów w trzystopniową regulację obrotów (0-1300/0-2000/0-2800 min-1) oraz wielkości i częstotliwości udarów (0-1100/0-2600/0-3200 min-1). Poszczególne stopnie pracy, zwane także przez niektórych elektronicznymi biegami, wybiera się przyciskiem znajdującym się w stopce kluczy, do której mocuje się akumulator. Dzięki temu możemy GDXów używać do bardziej delikatnych prac wymagających wykorzystania mniejszych momentów obrotowych, np. do montażu niewielkich wkrętów czy śrub.

Następną bardzo ważną konsekwencją zastosowania silników bezszczotkowych EC są mniejsze wymiary boschowskich kluczy udarowych (długość – 158 mm). Narzędzia te są prawdziwie kompaktowe i ważą z baterią Li-Ion 4,0 Ah tylko 1,6 kg (GDX 14,4 V-EC Professional) i 1,7 kg (GDX 18 V-EC Professional). Chcąc zwiększyć poręczność, poprawiono kształt ich uchwytu głównego, równocześnie zwężając jego obwód. Jest on teraz bardziej ergonomiczny, a więc klucz trzyma się pewniej i wygodniej. Boschowscy konstruktorzy ułatwili także pracę GDXami w źle oświetlonych miejscach, wyposażając te narzędzia w trzy diody umieszczone w obudowie przekładni. Wyłącza się je przyciskiem znajdującym się w stopce narzędzi.

Omawiane klucze udarowe GDX 14,4/18 V-EC Professional, jak też GDRy i GDSy mogą być konfigurowane z litowo-jonowymi boschowskimi akumulatorami 14,4- lub 18-woltowymi o pojemnościach: 1.5, 2.0, 3.0, 4.0 Ah oraz 5.0 Ah (18 V) . Przypomnijmy, baterie te, oprócz 1,5 Ah, mają obudowę COOLPACK efektywnie obniżającą temperaturę ogniw i poprawiającą parametry prądowe baterii (wydajność), a także wydłużającą ich żywotność. Urządzenia wyposażone są w system ECP (Electronic Cell Protection), który chroni ogniwa przed nadmiernym przeciążeniem w czasie pracy, zbytnim rozładowaniem i przeładowaniem.

Gdy już zebraliśmy wszystkie informacje na temat tych narzędzi, trzeba zauważyć, że w naszych rozważań bierzemy pod uwagę narzędzia porównywalne co do parametrów pracy, gdyż ich momenty mieszczą się w zakresie 150-185 Nm. Jak łatwo zauważyć, największymi momentami dysponują GDXy zarówno w trybie pracy GDSów, jak i GDRów. Ponadto dzięki zastosowaniu trzech elektronicznych biegów moc ich możemy lepiej dopasować do różnych aplikacji, gdyż mamy do dyspozycji 6 jej maksymalnych ustawień (po 3 dla zabieraka 1/2” i gniazda 1/4”). Nie musimy też od razu korzystać z maksymalnej siły tych narzędzi. Reasumując, GDXy są więc od swoich konkurentów GDSów oraz GDRów i bardziej zaawansowane technicznie, i silniejsze, i znacznie bardziej uniwersalne, i poręczniejsze (nie musimy stosować dodatkowych adapterów do mocowania osprzętu), i pracujące dłużej na jednym ładowaniu baterii. Możemy je więc uznać za urządzenia klasy premium. Jednakże nie musimy używać najbardziej „wypasionych” elektronarzędzi, jeśli nie wykorzystujemy części z ich bogatego zbioru funkcji. Dlatego przy zakupie musimy rozważyć, do czego będziemy stosować bezprzewodowy klucz udarowy. Jeśli zakres wykonywanych operacji jest dość wąski, wtedy możemy dobrać do nich

odpowiedniego GDSa czy GDRa i zapłacić mniej, gdyż są to narzędzia o mniejszym zaawansowaniu technicznym. Jednakże gdy zakres zastosowań klucza udarowego jest szeroki lub bardzo szeroki, wtedy należy zakupić GDXa, bo zapewni on nam profesjonalną wydajność i dzięki niemu nie będziemy zmuszeni dokupić kolejnego narzędzia, żeby móc pracować efektywnie. W takim wypadku GDX będzie optymalnym rozwiązaniem pod względem technologicznym i ekonomicznym.

 

Dane techniczne kluczy Bosch GDX, GDR i GDS

Model	GDX 14,4 V-EC	GDX 18 V-EC	GDR 18 V-LI	GDS 18 V-LI
Rodzaj/napięcie/pojemność akumulatora	Li-Ion/14,4 V/1.5, 2.0, 3.0 i 4.0 Ah	Li-Ion/18 V/1.5, 2.0, 3.0 i 4.0 Ah	Li-Ion/18 V/1.5, 2.0, 3.0, 4.0 i 5.0 Ah	Li-Ion/18 V/1.5, 2.0, 3.0, 4.0 i 5.0 Ah
Obroty bez obciążenia (I/II/III bieg, min-1)	0-1300/0-2000/0-2800		0-2800	0-2800
Częstotliwość liczba udarów (I/II/III bieg, min-1)	0-1100/0-2600/0-3200		0-3200	0-3200
Uchwyt narzędziowy	połączony 6-kątny 1/4” i kwadr. zabierak 1/2”		6-kątny 1/4”	kwadr. zabierak 1/2”
Maks. moment obrot. – uchwyt ½” (Nm)	175	185	–	180
Maks. moment obrot. – uchwyt ¼” (Nm)	160	170	160	–
Maks. średnica śrub	M16		M14	M16
Waga z akumulatorem CoolPack 4,0 Ah (kg)	1,6	1,7	1,7	1,7