W akumulatorowych kluczach udarowych GDX 14,4/18 V-EC Professional Bosch udanie połączył w jedno narzędzie wkrętarkę i klucz udarowy. Było to możliwe dzięki scaleniu dwóch różnych uchwytów narzędziowych: kwadratowego zabieraka 1/2” i 6-kątnego gniazda 1/4” oraz zastosowaniu zaawansowanego sterowania elektronicznego.

Jak wiadomo, bezprzewodowe klucze udarowe z kwadratowymi uchwytami zabierakowymi i gniazdowymi 6-kątnymi  to narzędzia o bardzo zbliżonej konstrukcji. Oba typy urządzeń, oprócz silnika elektrycznego, prawie takich samych obudów, 1-biegowej przekładni planetarnej, sterowania elektronicznego czy zasilania akumulatorowego, mają kowadełkowy mechanizm udarowy, a różnią się głównie wspomnianymi uchwytami narzędziowymi oraz mocą napędu. Klucz wyposażony jest w zabierak kwadratowy służący do mocowania nasadek udarowych. Jego

rozmiary zależne są od mocy elektronarzędzia (dokładnie mówiąc: od maksymalnej wielkości momentu obrotowego generowanego przez maszynę). I tak najsłabsze klucze wyposaża się w zabierak 1/4” (urządzenia zasilane z baterii 10,8 V), mocniejsze w 3/8” lub 1/2” (zasilane z akumulatorów 18 V), zaś najmocniejsze w 3/4” (18 V). W przypadku kluczy z mocowaniem gniazdowym nie mamy takiej różnorodności uchwytów, bowiem stosuje się w nich wyłącznie 6-kątny gniazdowy uchwyt 1/4”, w którym mocuje się końcówki (bity) z 6-kątnym z chwytem 1/4”. Moce tych maszyn są bardzo różne i wahają się od ok. 100 Nm (np. urządzenia zasilane z baterii 10,8 V) do 170 Nm (elektronarzędzia zasilane z akumulatorów 18 V). Przyjmuje się, że klucze z uchwytem gniazdowym przeznaczone są do mocowania wkrętów, zaś klucze z zabierakowym – do śrub. Oczywiście, przedstawiony tu teoretyczny podział funkcji jest bardzo klarowny, jednakże – naszym zdaniem – nie odpowiada rzeczywistości. Obu rodzajów narzędzi używa się bowiem zarówno do mocowania wkrętów (np. kluczem montuje się duże wkręty z łbem 6-kątnym), jak i śrub (np. obsługiwane przez klucze z uchwytem gniazdowym śruby mające okrągły łeb z gniazdem 6-kątnym).

Wspólnota budowy i zastosowań kluczy o różnych rodzajach uchwytów, naszym zdaniem, aż prowokowała do połączenia tych narzędzi w jedno bardziej uniwersalne urządzenie. Pierwsi wpadli na ten zdawałoby się prosty pomysł inżynierowie z Boscha, opracowując dwa bliźniacze elektronarzędzia: GDX 14,4 V-EC Professional i GDX 18 V-EC Professional zasilane bateriami Li-Ion o napięciu 14,4V i 18V.

Scalenia tych dwóch konstrukcji boschowscy konstruktorzy dokonali przez opracowanie uchwytu narzędziowego łączącego funkcjonalności zabieraka 1/2” i 6-kątnego gniazda 1/4”. Oznacza to, że w uchwycie GDX-ów można mocować bez użycia pośredniczących adapterów zarówno nasadki udarowe 1/2”, jak i bity z chwytem 1/4”. Jak się okazało, wystarczył do tego prosty zabieg wykonania w zabierakowym uchwycie półcalowym 6-kątnego gniazda 1/4”. Umożliwiła to spora wielkość i masywność zabieraka, dzięki którym bez problemu mógł on pomieścić w sobie ćwierćcalowe gniazdo. Potem należało już tylko odpowiednio przekonstruować stosowany we wkrętarkach mechanizm blokowania chwytów końcówek wkręcających, popularnie zwanych u nas bitami. I tak oto na zabieraku GDX-ów pojawił się czerwony pierścień służący do ich odblokowywania. Jest on – naszym zdaniem – znakiem rozpoznawczym nowych boschowskich zakrętarek. Dzięki temu nie pomylimy GDX-ów z kluczami, a mówiąc po boschowsku – z GDS-ami (symbolem „GDS” oznaczone są bowiem klucze udarowe z uchwytem 1/2½”).

Warto tu zwrócić uwagę, że gdy wkręcamy przy użyciu uchwytu gniazdowego 1/4”, GDX-y generują mniejszy moment obrotowy (GDX 14,4 V-EC Professional – 160 Nm, GDX 18 V-EC Professional – 170 Nm) od momentu, kiedy wykorzystujemy zabierak 1/2” i nasadki udarowe (GDX 14,4 V-EC Professional – 175 Nm, GDX 18 V-EC Professional – 185 Nm). Wynika to ze sterowania elektronicznego momentem obrotowym. Boschowskim GDXami można montować śruby o wielkości do M16.

Ważnym

rozwiązaniem zastosowanym w kluczach GDX 14,4/18 V-EC Professional jest silnik bezszczotkowy EC. Ma on 2-krotnie dłuższą żywotność (m.in. dzięki większej odporności na kurz i wibracje) oraz o 30% wyższą wydajność na jednym cyklu pracy akumulatora. Zatem brak szczotek w jego wypadku oznacza nie tylko brak konieczności wizyt w serwisie w celu ich wymiany, ale też znacznie mniejsze straty energii. Dzięki większej efektywności energetycznej taka jednostka napędowa charakteryzuje się o wiele bardziej korzystną relacją mocy do swojej masy od silników komutatorowych prądu stałego ze szczotkami. Silnik bezszczotkowy umożliwia też bardziej dokładne od jednostek komutatorowych sterowanie parametrami pracy (w tym celu stosuje się miniaturowy falownik elektroniczny). Konsekwencją tego jest wyposażenie GDX-ów w trzystopniową regulację obrotów (0-1300/0-2000/0-2800 min-1) oraz wielkości i częstotliwości udarów (0-1100/0-2600/0-3200 min-1). Poszczególne stopnie pracy, zwane także przez niektórych elektronicznymi biegami, wybiera się przyciskiem znajdującym się w stopce zakrętarek, do której mocuje się akumulator. Dzięki temu możemy GDX-ów używać do bardziej delikatnych prac wymagających wykorzystania mniejszych momentów obrotowych, np. do montażu niewielkich wkrętów czy śrub.

Następną bardzo ważną konsekwencją zastosowania silników bezszczotkowych EC są mniejsze wymiary boschowskich kluczy udarowych (długość – 158 mm). Narzędzia te są prawdziwie kompaktowe i ważą z baterią Li-Ion 4,0 Ah tylko 1,6 kg (GDX 14,4 V-EC Professional) i 1,7 kg (GDX 18 V-EC Professional). Chcąc zwiększyć poręczność, poprawiono kształt ich uchwytu głównego, równocześnie zwężając jego obwód. Jest on teraz bardziej ergonomiczny, a więc klucz trzyma się pewniej i wygodniej. Boschowscy konstruktorzy ułatwili także pracę GDX-ami w źle oświetlonych miejscach, wyposażając te narzędzia w trzy diody umieszczone w obudowie przekładni. Wyłącza się je przyciskiem znajdującym się w stopce narzędzi.

Omawiane klucze udarowe GDX 14,4/18 V-EC Professional mogą być konfigurowane z litowo-jonowymi boschowskimi akumulatorami 14,4- lub 18-woltowymi o pojemnościach: 1,5, 2,0, 3,0 i 4,0 Ah. Przypomnijmy, baterie te, oprócz 1,5 Ah, mają obudowę COOLPACK efektywnie obniżającą temperaturę ogniw i poprawiającą parametry prądowe baterii (wydajność), a także wydłużającą ich żywotność. Urządzenia wyposażone są w system ECP (Electronic Cell Protection), który chroni ogniwa przed nadmiernym przeciążeniem w czasie pracy, zbytnim rozładowaniem i przeładowaniem. Nowe klucze udarowe Bosch GDX 14,4/18 V-EC Professional dystrybuowane są w walizce L-BOXX z dwoma akumulatorami Li-Ion 4,0 Ah i szybką ładowarką. Dostępna jest także tzw. wersja zerowa tych narzędzi (bez akumulatora i ładowarki) w opakowaniu kartonowym z wypełnieniem do walizek systemowych L-BOXX.

Podczas testów sprawdziliśmy możliwości klucza udarowego Bosch GDX 18 V-EC Professional. Najpierw z wykorzystaniem zabierka 1/2” w czasie 67,06 s wywierciliśmy zgrubnie w belce sosnowej otwór o średnicy 54 mm i głębokości 72 mm. Użyliśmy do tego 1-ostrzowego wycinaka koronowego. Potem w tym samym materiale wykonaliśmy wiercenie za pomocą uchwytu gniazdowego za pomocą w 3-ostrzowego wiertła 32 mm (głębokość otworu – 73 mm). Operacja ta zajęła nam 20,09 s. Po

próbach zgrubnego wiercenia otworów o dużych średnicach przeszliśmy do koronnej konkurencji GDX-a, czyli do wkręcania. Chcieliśmy tu mocno podkreślić, że wiercenie zgrubne to dodatkowa operacja, którą można kluczami wykonać. Są one bowiem przeznaczone do montażu śrub i wkrętów, a nie do wiercenia. I tak, używając zabieraka 1/2” i nasadki udarowej, zamontowaliśmy w belce sosnowej śrubo-wkręt 11 x 100 mm w czasie 29,95. Potem za pomocą uchwytu gniazdowego 1/4” i bita Torx mocowaliśmy w tej samej belce wkręt 8 x 160 mm. Zadanie to zajęło nam 8,2 s. Wszystkie próby wiercenia i wkręcania wykonaliśmy na 3., najmocniejszym biegu (obroty – 2800/min, udary – 3200/min, moment obrotowy – 170 Nm (dla trybu wkrętarki) lub 185 Nm (dla trybu klucza).

Redakcyjne próby pokazały, że Bosch GDX 18 V-EC Professional to nie ułomek i oferuje nam wysoką wydajność zarówno w trybie pracy klucza, jak wkrętarki. Naszym zdaniem, to wysoce uniwersalna maszyna całkowicie zastępująca klucze z zabierakiem 1/2” i uchwytem gniazdowy o zbliżonej sile. Sądzimy, że z powodu 2-krotnie poszerzonej funkcjonalności spotka się z entuzjastycznym przyjęciem na rynku.

Autor: LP, DG

Dane techniczne kluczy Bosch GDX 14,4/18 V-EC Professional

Model	GDX 14,4 V-EC	GDX 18 V-EC
Rodzaj/napięcie/pojemność akumulatora	Li-Ion/14,4 V/1.5, 2.0, 3.0 i 4.0 Ah	Li-Ion/18 V/1.5, 2.0, 3.0 i 4.0 Ah
Obroty bez obciążenia (I/II/III bieg, min-1)	0-1300/0-2000/0-2800
Częstotliwość liczba udarów (I/II/III bieg, min-1)	0-1100/0-2600/0-3200
Uchwyt narzędziowy	połączony 6-kątny 1/4” i kwadr. zabierak 1/2”
Maks. moment obrot. – uchwyt ½” (Nm)	175	185
Maks. moment obrot. – uchwyt ¼” (Nm)	160	170
Maks. średnica śrub	M16
Waga z akumulatorem CoolPack 4,0 Ah (kg)	1,6	1,7