Narzędzia izolowane
Od jakości narzędzi izolowanych i ich dokładnego wykonania zależy zdrowie oraz życie elektryków naprawiających nimi instalacje i urządzenia elektryczne. Tylko znani profesjonalni producenci są w stanie zagwarantować odpowiednią jakość tych narzędzi. Swoje wyroby oznaczają czytelnymi znakami, które świadczą o spełnieniu przez nie ogólnie przyjętych norm bezpieczeństwa.
Testowanie izolacji narzędzi
Profesjonalne narzędzia izolowane można bardzo łatwo rozpoznać. Są one zawsze oznaczone specjalnym znakiem, symbolem bezpieczeństwa. W poszczególnych krajach znaki te przybierają różną postać. Zwykle jest tam umieszczona wartość 1000 V. Oznacza ona maksymalne napięcie prądu przemiennego, od jakiego izolacja narzędzia będzie jeszcze chronić. Obok tego
Wspomniana norma bardzo dokładnie opisuje procedury testowe, jakim należy poddać każde narzędzie izolowane przed dopuszczeniem go do pracy pod napięciem do 1000 V dla prądu przemiennego lub do 1500 V dla prądu stałego. Jeżeli na izolacji narzędzia nie
ma znaku 1000 V i brak jest na nim znaków instytucji poświadczającej zgodność narzędzia z normą, a ponadto nie ma nazwy producenta, to mimo że narzędzia mają rączki wykonane z „bardzo ładnego” tworzywa sztucznego, nie wolno ich używać do pracy w miejscach, gdzie może się pojawić napięcie elektryczne. Praca takimi narzędziami grozi po prostu porażeniem prądem elektrycznym! Dlaczego tak się dzieje? Otóż okazuje się, że tylko firmy profesjonalne stać na wykonywanie narzędzi izolowanych z materiałów najwyższej jakości. Tylko markowi producenci każde wyprodukowane przez siebie narzędzie testują zgodnie z procedurami określonymi w odpowiednich normach. W czasie testów używany jest prąd zmienny o napięciu aż 10.000 V. Ponieważ narzędzia są dopuszczone do użytku pod napięciem 1000 V dla prądu przemiennego, bezpieczna praca jest gwarantowana z 10-krotną pewnością.Procedura testowa jest w normach szczegółowo opisana i składa się z kilku osobnych testów. Tworzywo sztuczne, jakim pokryte są narzędzia, jest testowane na przebicie w różnorodnych i zmiennych warunkach. Test na przebicie jest przeprowadzany po długim, trwającym 24 godz., zanurzeniu narzędzia w wodzie. Po tym czasie narzędzia są sprawdzane przez 3 min pod napięciem 10.000 V. Napięcie jest przyłożone pomiędzy metalową częścią narzędzia a zewnętrzną powierzchnią nasadki z tworzywa sztucznego. W czasie testu sprawdza się, czy prąd upływowy przyjmuje wartości określone w normie. Ten test eliminuje narzędzia, w których mógłby nastąpić przeskok iskry z izolowanej rękojeści na nieosłoniętą metalową część narzędzia, albo mogłoby nastąpić przebicie przez izolację. Kolejny test sprawdza penetrację. Narzędzia po ogrzaniu do temperatury 70°C ochładza się. Następnie elektrodę dociska się do izolacji z siłą 20 N przy napięciu 5000 V prądu przemiennego. W czasie 3 min sprawdza się, czy założona izolacja umożliwia przebicie.
Jeszcze inny test sprawdza właściwe przyleganie izolacji do metalowej części narzędzia. Po jego przeprowadzeniu można się przekonać, czy izolacja ma trwałą przyczepność do narzędzia. Chodzi o wyeliminowanie takich narzędzi, z których w czasie pracy mogłaby przypadkowo zsunąć się izolacja. Test jest przeprowadzany w następujący sposób. Najpierw narzędzie przechowuje się w temperaturze 70°C przez 168 godz. Po tym czasie następuje próba ściągnięcia izolacji z narzędzia siłą 500 N w czasie 3 min. Ta część testu odbywa się w temperaturze pokojowej. W czasie tej próby nasadki z tworzywa nie mogą się odłączyć od narzędzia. Następny test to próba udarowa i polega na sprawdzeniu wytrzymałości izolacji na uderzenia. Przed testem narzędzie jest przechowywane przez 2 godz. w temperaturze -25°C. Po uderzeniu na przyrządzie testującym sprawdza się, czy na izolacji pojawiły się jakieś pęknięcia lub rysy. Jakiekolwiek usterki eliminują narzędzie z partii do sprzedaży. Ostatni test z serii sprawdza podatność izolacji na płomień. Narzędzie poddaje się działaniu otwartego płomienia przez 10 s. Procedura dokładnie określa, jak może zachowywać się powstały ewentualnie płomień.
Nawet najdoskonalsze tworzywo z czasem traci swoje własności, dlatego narzędzia izolowane w określonym terminie powinny być złomowane i wymieniane na nowe, nawet gdy nie noszą wyraźnych śladów zużycia eksploatacyjnego. Obecnie niektóre firmy stosują na izolację specjalne tworzywo. Pozwala ono za pomocą kolorowego kodu ostrzegawczego zorientować się, czy narzędzie gwarantuje jeszcze bezpieczną pracę. Gdy nastąpi zmiana koloru izolacji z pomarańczowego na żółty, należy niezwłocznie zmienić narzędzie. Jest to sygnał, że mogły się już zmienić właściwości tworzywa i nie gwarantuje ono w takim stanie bezpiecznej pracy przy napięciu 1000 V.
Przegląd narzędzi izolowanych
Większość markowych firm, które zajmują się produkcją profesjonalnych narzędzi monterskich, ma w swojej ofercie również specjalne serie narzędzi izolowanych przeznaczonych dla elektryków. Narzędzia te są widoczne z daleka, gdyż od innych wyróżnia je izolacja, najczęściej wykonana w kolorze czerwonym z oznaczeniem 1000 V.
Jakie to są narzędzia? Otóż wśród narzędzi izolowanych można spotkać wiele różnorodnych szczypiec. Są one jednym z podstawowych narzędzi elektryka. Wśród nich różnych konstrukcji występują: szczypce uniwersalne, ze szczękami płaskimi, półokrągłymi (proste i wygięte), długimi oraz okrągłymi. Ponadto są również produkowane szczypce nastawne o różnych rozmiarach rozwartości szczęk i o różnych długościach. Nie brakuje także izolowanych szczypiec tnących: czołowych i bocznych. Bywają one wykonywane w wersji do cięcia drutów miedzianych lub drutów twardych. Popularnym narzędziem używanym przez elektryków są różnorodne nożyce do przecinania przewodów elektrycznych. Są one powszechnie stosowane przez monterów instalacji i urządzeń elektrycznych. Produkowane są nożyce do cięcia przewodów o różnych średnicach. Wśród nich są na przykład nożyce jednoprzegubowe, które mogą być obsługiwane tylko jedną ręką. Można nimi przeciąć bez problemu przewody z miedzi o średnicy do 20 mm. Nożycami o nieco większej długości, używając już obu rąk, można przeciąć kable o średnicach około 30 mm. Jeszcze inny rodzaj nożyc to narzędzia z grzechotką służące do przecinania kabli o znacznie większych średnicach. Producenci przestrzegają, że tych specjalizowanych narzędzi do cięcia kabli nie można używać do przecinania drutów, lin stalowych, w tym także twardego drutu miedzianego, ciągnionego na zimno. Cienkie i ostre krawędzie tnące tych nożyc w kontakcie z twardym materiałem bardzo łatwo uległoby przyspieszonemu zużyciu lub nawet zniszczeniu. Oczywiście, niezbędnym narzędziem w pracy każdego elektryka są wkrętaki. Są produkowane wkrętaki izolowane typu krzyżakowego (Philips i Pozidriv) oraz proste do wkrętów z rowkiem. Na rynek wkrętaki dostarczane są w różnych wielkościach. Niektórzy z producentów oferują również specjalne wkrętaki o szczególnie cienkim grocie przeznaczone do łączenia delikatnych zacisków. Elektrycy w czasie prac montersko-instalacyjnych nie mogliby się obyć bez różnego rodzaju kluczy. Są produkowane izolowane klucze płaskie, oczkowe proste i odsadzone, grzechotkowe oraz nastawne. Również klucze imbusowe i rurkowe wytwarza się w wersji z izolacją. Także nasadki wraz z pokrętłami stanowią pokaźną grupę wśród narzędzi izolowanych. Narzędzia te produkowane są w postaci klasycznej, jak i z grzechotką. W tym przypadku zarówno nasadki, jak i pokrętła są pokryte izolacją. Narzędzia można kupić pojedynczo lub w specjalnych zestawach. Zestawy są dostarczane
Bezpieczna praca narzędziami izolowanymi
Energia w formie prądu elektrycznego jest powszechnie stosowana, gdyż jest bardzo wygodna w użytkowaniu. Jednak należy zawsze pamiętać o tym, że niewłaściwie wykorzystywana może być bardzo niebezpieczna. To dlatego kwalifikacje osób, które są upoważnione do wykonywania prac w zakresie instalacji, konserwacji i napraw urządzeń elektroenergetycznych, są szczegółowo określone. Kwalifikacje te podlegają odpowiednim egzaminom, a uprawnieni do pracy elektrycy powinni po ich zdaniu dysponować odpowiednią wiedzą i umiejętnościami potwierdzonymi specjalnymi zaświadczeniami.
Należy pamiętać, że wszystkie prace w zakresie konserwacji, napraw i remontów urządzeń elektroenergetycznych można wykonywać jedynie po wyłączeniu tych urządzeń spod napięcia. Istnieje bardzo ograniczona liczba takich przypadków, w których wykwalifikowanym elektrykom zezwala się na wykonanie prac remontowych na urządzeniach znajdujących się pod napięciem. Monterzy – zarówno w pierwszym, jak i w drugim przypadku – powinni zawsze używać profesjonalnych narzędzi izolowanych, zapewniających właściwą ochronę przed porażeniem przy pracy z napięciem. Podczas obsługi i naprawy urządzeń elektroenergetycznych, a nawet w czasie wykonywania prac w ich pobliżu należy bezwzględnie używać sprzętu ochronnego. Głównym zadaniem tego sprzętu jest zabezpieczenie przed porażeniem prądem elektrycznym, szkodliwym działaniem łuku elektrycznego, a także przed ewentualnymi urazami mechanicznymi. Do sprzętu ochronnego zalicza się sprzęt izolacyjny uniemożliwiający przepływ prądu elektrycznego przez ciało człowieka. W tej grupie produktów są różnego rodzaju drążki izolacyjne, cęgi do zakładania bezpieczników, narzędzia izolowane, buty i rękawice dielektryczne, pomosty izolacyjne, dywaniki gumowe itp. Do sprzętu ochronnego zalicza się również okulary, rękawice brezentowe, maski przeciwgazowe, pasy bezpieczeństwa, słupołazy itp. Uzupełnieniem sprzętu ochronnego są odpowiednie osłony, przenośne uziemienia, ochronne nakładki izolacyjne, tablice ostrzegawcze itp.
Należy pamiętać o tym, że sprzęt używany przez elektryków musi być poddawany okresowemu badaniu. Przed każdorazowym użyciem narzędzi izolowanych należy sprawdzić ważność badania okresowego, a także poddać je oględzinom zewnętrznym. Jakiekolwiek rysy, pęknięcia czy przekłucia mogą spowodować, że dielektryk straci swoje własności izolacyjne. Takie narzędzie powinno być natychmiast wycofane z użytku. Nawet ślady niewielkich zanieczyszczeń lub wilgoci na okładzinach narzędzia mogą spowodować utratę własności izolacyjnych i w konsekwencji zagrozić bezpieczeństwu montera. Oprócz przeglądów sprzętu izolowanego, dokonywanych tuż przed użyciem, powinien on być także poddawany okresowym próbom napięciowym. Próby te są przeprowadzane w specjalnych laboratoriach upoważnionych instytucji. Ze względu na dużą odpowiedzialność sprzęt izolacyjny powinien być w każdej firmie ponumerowany i ściśle ewidencjonowany. Musi on być przechowywany w specjalnych warunkach: w temperaturze nie wyższej od 25°C, w miejscach suchych i nienasłonecznionych, z dala od benzyn i substancji olejopochodnych. W czasie przewożenia powinien on być umieszczony w specjalnych futerałach lub skrzyniach. Aby narzędzia izolowane gwarantowały pełne bezpieczeństwo używającemu ich elektrykowi, muszą być zawsze utrzymywane i przechowywane w odpowiednich warunkach i w należytym stanie technicznym.
